SPOTKANIE LITERACKIE – 01.2011

31 stycznia 2011

Miłość- Jaka jest naprawdę? Czy umiemy prawdziwie kochać ?
Takie pytania zadały sobie uczestniczki dyskusji
do książki C.S. Lewis’a „Dopóki mamy twarze”.
Prowadzącą spotkanie była Agnieszka Martynowska.

Pod dość długiej przewie, więcej niż miesiąc, dnia 26 stycznia 2011, Salon Kulturalny Kobiet ponownie zorganizował spotkanie  w pięknych wnętrzach winiarni w Restauracji Dwór Oliwski w Gdańsku.

Dyrektor Hotelu & Restauracji Dwór Oliwski w Gdańsku Pani Izabela Wilczyńska,  niezmiennie udziela nam swojego  poparcia, daje gościnę i organizuje  wysoką jakość obsługi technicznej i gastronomicznej. Bardzo dziękujemy za życzliwość.

Tym razem odeszłyśmy od zaproszenia na spotkanie gościa specjalnego. Skupiłyśmy się tylko na dyskusji o literaturze. Dyskusję otworzyła i poprowadziła bardzo żywiołowo Pani Agnieszka Martynowska. Należy dodać, że Agnieszka Martynowska nie jest z wykształcenia filologiem, co tym bardziej czyni jej przygotowanie do rozmowy o autorze i  książce , bardzo interesujące. W spotkaniu wzięło udział przeszło 20 pań. Podczas spotkania miałyśmy okazję poznać także dwie nowe koleżanki: Panią Annę Strużyńską-Kujałowicz doktora psychologii, adiunkta w Szkole  Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie oraz Panią Monikę Mikołajczyk, absolwentkę  geografii na UG, obecnie  pracująca w  Biurze Prezydenta Gdańska ds. Kultury.

Poniżej przygotowany i opracowany przez Panią Agnieszkę Martynowską obszerny tekst o książce.

Clive Staples Lewis  (ur. 29 listopada 1898 w Belfaście, zm. 22 listopada 1963 w Oksfordzie) – brytyjski pisarz, historyk, filozof i teolog. Stworzył cykl fantasy dla dzieci Opowieści z Narnii (The Chronicles of Narnia, 1950-1955, pierwsze wyd. polskie 1985-1989). Znany jest również z esejów religijno-filozoficznych.

„Dopóki mamy twarze”

To historia miłości, opowieść o walce między rozumem, a pierwotnymi siłami, o prawdzie i fałszu, wierze i złudzeniu. To ostatnie słowo jednego z ojców gatunku fantasy. Jest niewątpliwie wielką literaturą, a zarazem arcydziełem mistrza wyobraźni, powieścią o sensacyjnej akcji, pełna tajemniczości i grozy. Jest to opowieść o mieszkańcach barbarzyńskiej krainy Glome, leżącej nad rzeką Szennit w cieniu Szarej Góry, ale także opowiedziany na nowo starożytny mit (historia Kupidyna i Psyche), wielowątkowa historia o człowieku – istocie zależnej od swojej cielesności, mściwej i zazdrosnej, a jednocześnie tęskniącej do doskonałości i piękna. Opowieść o problemie wiary – o wątpiących i wierzących.

Miłość – Jaka jest naprawdę? Czy umiemy prawdziwie kochać?
Miłość jest zbyt młoda, by wiedzieć, czym jest sumienie W. Shakespeare

Alfabetyczny spis ważnych postaci i miejsc:

Arnom – drugi kapłan w świątyni Ungit,

Bardia   – s. 65, szef wojsk Króla, któremu uratował życie w walce w lasach Varinu, żona Ansit, syn Ilerdia,

Batta – niania królewskich córek, pijaczka i jędza. Stracona przez powieszenie na rozkaz Królowej Orual, za jątrzenie waśni i za zły, podły charakter. Według Królowej była plagą całego pałacu s. 267 potwierdziły się plotki, że od wszystkiego i wszystkich brała haracz, rajfurka,

Essur – s. 224, gród Glome,

Farsa – s. 27, gród, którym włada król posiadający – jak wieść gminna niesie – 13 synów, a w rzeczywistości miał ich 7: drugi syn Trunia (uzyskał należną władzę dzięki odwadze i pomocy Królowej), trzeci syn Argan – tchórz i zły władca (został pokonany w pierwszym, uczciwym pojedynku na miecze z Orual),

Glome – starożytna, barbarzyńska kraina leżąca w cieniu Szarej Góry, w której czczono krwawą boginie Ungit, s. 218, borykała się z problemem ,,kruchej ziemi”, będącej od dawna przyczyną sporów między Królem, a świątynią (komu jest tak naprawdę przynależna),

Istra – s. 29, najmłodsza i przyrodnia, ukochana siostra Orual i Rediwal, nazywana Psyche, wybrana na ofiarę przez lud i kapłanów dla Boga Góry, jemu poślubiona,

Lis – Lizjasz (s. 217), grecki niewolnik, mistrz dla królewskich córek, szczególnie dla Orual i Psyche, umiłował poezję jako zadośćuczynienie za utraconą wolność,

Orual – najstarsza (szpetna) córka Króla Glome – Torma, starsza o 3 lata od Rediwal. Nazywana Maja przez trzecią – przyrodnią – siostrę Istrę (Psyche). Po śmierci Króla – osamotnionego wdowca, która nastąpiła jako skutek obrażeń po poślizgnięciu się na skutej lodem ziemi, sprawuje bardzo dobrą pieczę i jest dobrym zarządcą całego grodu,

Penuan – s. 264, możny Glome, zaufany mąż na wzór Bardii,

Poobi – ciemnoskóra opiekunka – niania Orual, córka Alit,

Ringal – gród w Glome, położony najbardziej na południe,

Szennit – rzeka przepływająca przez Glome,

Tarin – s. 35, pierwszy kochanek Rediwal, za ten występek Król go wykastrował. Ojciec okaleczonego planował zemstę. Jako kastrat/eunuch piastował bardzo ważne stanowisko na dworze Wielkiego Króla krainy południowo-wschodniej,

Tron – stary Król Glome, ojciec Orual, Rediwal i Istry,

Ungit – w Essur Talapal krwawa bogini, matka Boga Góry (nazywanego zamiennie Cieniem Góry, a w Essur Ialim), porównywano ją z babilońską Afrodytą[1]. Kapłani jej służący musieli być pełnowartościowymi mężczyznami.

Co przykuwa uwagę:

1. Podwójne imiona niektórych głównych bohaterów.
2. S. 324. Kobieta aby zainteresować mężczyznę powinna być piękna, aby uwieść Boga, musi mieć piękną duszę. Uroda jest tożsama z czymś lepszym.
3. S. 340. Królowa za wierną służbę i miłość, ofiaruje Lisowi wolność. Po tylu latach niewoli Lis nie bardzo wie co z nią zrobić, Marzł o powrocie do ukochanej Grecji, zostaje w dowód miłości czy litości dla ofiarodawczyni?
4. Królowa darzy miłością – platoniczną, ale z podtekstem erotycznym – Bardię. Początkowo uczucia tego sobie nie uświadamia lub nie chce. Wymyśla 1000 powodów aby dłużej pracował w pałacu, był przy niej … z takiego stanu rzeczy doskonale zdaje sobie sprawę żona Bardii!

Przesądy, zwyczaje:

10 – obcina się włosy – szczególnie kobietom – po śmierci kogoś bliskiego (zmarła matka Orual i Rediwal),

21 – w dniu narodzin dziecka nikt nie mógł położyć się spać, aby dziecko chciało się obudzić,

22 – tak samo wszystkie drzwi miały być otwarte (były ogromne przeciągi), aby również otwarte było łono rodzącej,

Część I

III  – s. 38, ujawnia się cudowna, uzdrawiająca moc Psyche, lud ją wielbi …

IV  – rośnie umiłowanie ludu – pospólstwa dla Psyche. Jednocześnie, obarczają ja wina za wszystkie plagi, które spadły ostatnio na Glome. Nazywają ją ,,przeklęta”.

V   – kapłan jako ,,głos ludu, starszyzny i możnych Glome”, pokonawszy chorobę, składa wizytę w pałacu. Obwinia Króla za nasilenie wszystkiego co złe. Przyczyny upatruje miedzy innymi w braku męskiego potomka – brak syna jest traktowane jako ,,odwrócenie się bogów”. Jest to czynnik potęgujący gniew Ungit, która domaga się ofiary. Król uważa, że dał TYLE ofiar bogini, iż ta powinna mu pomóc! Jednak świadomy gniewu bogini Król, z widoczna ulgą (potęgując tym samym niechęć i nienawiść Orual do niego s. 68) przyjmuje do wiadomości, że to nie jego wybrano jako ofiarę … S. 58 wspomniany jest występek kazirodztwa, popełnionego przez Króla Essuru. S. 59 przekleństwo rzucone na Boga Góry, opowieść o ofierze dla Bestii, która może być zarówno Ungit jak i jej synem. Wieczerza Bestii = Wielka Ofiara, jako kobieta lub mężczyzna. S. 64 ŚWIĘTA MĄDROŚĆ NIE JEST JASNA I RZADKA JAK WODA, ALE GĘSTA I CIEMNA JAK KREW.

VI  – Psyche wydano na Wielką Ofiarę. Lis próbuje jeszcze obudzić w Królu ludzkie i ojcowskie uczucia … na daremno. Knuje nawet spisek z Królem Farsu, by ocalić najmłodszą księżniczkę. S. 75 Król = Bóg ??? Król mówi o córkach jako o własnościach. S. 78 Rediwal z czystej złośliwości zaniosła wszystkie plotki o Psyche do świątyni Ungit i nie przypuszczała, że to będzie tak odebrane. Nie zamierzała wyrządzić, aż takiej szkody – nie miała świadomości konsekwencji swoich czynów. Zachowała się tchórzliwie, podobnie jak jej ojciec.

VII          – s. 84, Lis daje wskazówki, aby współczuć zbrodniarzom, kłamcom, tchórzom itp. S. 86 ostatnia noc przed Wielką Ofiarą, Psyche buntuje Maję, po raz pierwszy głośno nazywa rzecz po imieniu. S. 90 Psyche porównuje śmierć do życia z niechcianym mężem. Najmłodsza siostra żyje w swoim własnym ,,świętym” świecie, którego nie zauważyła Orual. Posądza siostrę, że jest okrutna, chciała umrzeć w myśl pięknego życia na Szarej Górze, nie liczyła się w ogóle z uczuciami Orual.

VIII         – s. 95, Orual zaczyna zastanawiać się czy Cień Bestii to rzeczywistość czy tylko wytwór wyobraźni Psyche… Powtarzający motyw ,,ślepego” zapatrzenia w to co Boskie – pożywienia dla Bogów nie może nigdy zabraknąć, nawet jeśli kraj przymiera głodem. Król w oczach ludu był odważnym człowiekiem, który dla ich dobra złożył w ofierze najmłodszą, ukochana córkę … Orual uważał go za TCHÓRZA i OSZUSTA. W Farsie jest wojna domowa, gdzie Król przekazał władzę 3—ciemu synowi Argonowi, a nie – jak powinien – 2-mu Trunii. Ten ostatni chce upomnieć się o to co mu się prawnie należy i wywołał bunt. Po Wielkiej Ofierze skończył się zły okres dla Glome, znowu zaczęła być to kraina ,,mlekiem i miodem płynąca” – urodzaj, brak suszy i wrogów … Czy opowieści o bogini Ungit to prawda, czy czcze kłamstwa poetów i kapłanów? „Żyjemy w sieci nie wyprujesz z niej nitek, ani nie wstawisz nowych” s. 104 (Ifigenia, Antygona[2]).

IX            – Orual podejmuje decyzję o godziwym pochówku dla szczątków Psyche. Podświadomie jednak odkłada spełnienie tego wzniosłego czynu. S. 109, ,,…wielka tłusta mucha się wlecze…” tak widzi siebie i swoje życie Orual. Tężyzna fizyczna chroni przed smutkiem. Ciężka praca i pot to lepsze lekarstwo na czarne myśli niż filozofia. S. 116 Orual zaczyna mieć świadomość swojego ciała i seksualności … S. 119 wraz z Bardią docierają do Drzewa, pod którym została złożona Wielka Ofiara. Nie było żadnego śladu po niej … od drzewa zaczyna się obszar zamieszkany tylko przez bogów, niedostępny dla zwykłych śmiertelników. Tam właśnie spotyka swą siostrę!

X             – s. 127, Psyche żyje! Orual martwi się co będzie dalej. Dziewczyna zaczyna opowieść … widziała Zachodni Wiatr, który ją porwał i przyniósł na polane, gdzie dał jej piękny pałac i co wieczór wraca do niej jako mąż, którego bardzo kocha, ale nie może na niego nigdy pod żadnym pozorem spojrzeć … to cena za bycie z Bogiem … z duchami żeńskim w dzień i z jednym męskim w nocy … S. 134 ,,Ludzie najbardziej chcą zmienić rzeczy których nie mogą” – Orual myśli o swojej szpetocie.

XI            – s. 142, zamiast prostej wiary w to co opowiada ocalona siostra, Orual snuje same podejrzenia. Walczy sama ze sobą. Czy uwierzyć w to, że Psyche jest pewna swego pałacu tak samo jak kapłan świątyni Ungit? Psyche bardzo chciała, aby Orual też zobaczyła, to, co ona, by mogła się cieszy razem z nią jej szczęściem, jej miłością, jej nowym, wspaniałym życiem z Bogiem … ,,błogosławieni Ci którzy uwierzyli, nie widząc …” Orual twardo stąpała po ziemi była realista z krwi i kości. Głęboko wierzyła w realność i chciała za wszelka cenę uchronić umiłowaną Psyche od samej siebie od jej … majaków … chociaż widział czar, blask i boskość bijącą od Psyche … to przeczyło, że wytwór jej wyobraźni jest li tylko i fantazją. Orual miała ,,jakieś” dowody, że niekoniecznie tym razem, to ona ma rację – zagłuszyła te prawdziwe myśli, ten głos własnego sumienia … Orual nawet chce zabić Psyche, aby uratować ją przed nią samą, przed zwariowaniem … chce położyć kres, by była zabawka w rękach Boga … Czy Orual ma rację?

XIII         – s. 170, Orual konsultuje się z Bardią i Lisem. Obaj potwierdzają, że jej obawy są słuszne. Pierwszy chce zostawić sprawy boskie Bogom, drugi znajduje racjonalne wytłumaczenie, że Psyche obcuje z kimś wyjętym z pod prawa, kto ją ocalił i nikczemnie uwiódł … wmawiając, że jest Bogiem i nie może na niego patrzeć, by później go nie móc rozpoznać … Pada zamysł porwania i ukrycia Psyche dla jej dobra. Rozmowa o tym przedsięwzięciu nie jest ostatecznie zakończona. Lis jest zmęczony i idzie spać, a Bardia do żony. Orual postanawia – sądząc, że ma obu przyjaciół oczywiste przyzwolenie postanawia sam pojechać po Psyche. Orual = Siłaczka!!! S. 186, Psyche jest szczęśliwa mężatką i kocha cały świat jeszcze bardziej. Ci którzy kochają, muszą niekiedy ranić … Psyche wie, że Orual kieruje się jej dobrem i tylko w trosce o nią powierzyła opowieść o Cieniu Boga Lisowi i Bardii – nikt jej nie upoważnił ani o to nie prosił (nadgorliwość jest gorsza od faszyzmu). Orual w swym prostactwie poglądów (,,dlaczego twoje myśli płyną tak płytko?”) nie chce uwierzyć Psyche … S. 180 Orual chce na siłę udowodnić Psyche, że się myli. Namawia ją do oszustwa dając lampę oliwna i szantażując stawia na drugiej szali swoje życie (najpierw zabije Psyche, a potem siebie. Życie Orual dla Psyche było bardzo drogie, droższe niż szczęśliwe życie z Bogiem Góry). Tym argumentem przekonuje niechętna do nieposłuszeństwa wobec męża Psyche (motyw posłuszeństwa żony wobec męża, dziecka wobec matki), aby zobaczyła jednak swego ukochanego. Orual podważa miłość rzekomego Boga do Psyche … skoro Bóg ją kocha, wybaczy jej, iż złamała jego zakaz patrzenia na niego … i to złamanego w tak słusznej spawie – zweryfikowania czy pod postacią Boga nie kryje się oszust … brak wiary w ludzi Orual, która od dziecka musiała sama sobie radzić z wszystkim emocjami zarówno ze świata dziecka jak i kobiety … udało jej się ochronić przed podobnym losem Psyche, która wyrastała obdarzona gorliwą, prawdziwą miłością Orual, Lisa i innych bardziej ufa ludziom, bogom, światu … Psyche bardzo kocha Orual, myśl, że Orual odbierze sobie życie w imię rzekomego dobra Psyche, powoduje, że ulega jej namowom …

XV          – s. 197, jakim prawem Orual – czytaj MY, ludzie – wiemy co jest dla innych lepsze?!?! Orual jest inteligentną, rozumną istotą – zaczyna do jej świadomości docierać, że to może jednak ona jest w błędzie … szybko tę myśl pacyfikuje, wymazując logicznym wytłumaczeniem – w imię miłości do Psyche zadał sobie fizyczny ból – głęboka rana przedramienia – a ona niewdzięczna odpowiedziała mi nienawiścią! Jak mogła okrutna?! S. 199-202, Psyche posłuchała siostry, zapaliła lampę i … cały świat doświadczył mocy i gniewu Bestii … Orual wiedział, że zrobiła źle ale jest już za późno. Orual jako narrator prosi o sąd nad sobą i swym postępowaniem nas czytelników. Poddaje do dyskusji czemu miłosierny Bóg nigdy nie zmieni przeszłości, skoro jest miłosierny … S. 203, Psyche została przeklęta na wieki, a jej los podzieli i Orual … S. 205, Orual otrzymała dowód, ze Bogowie istnieją i jej nienawidzą … to, że ma żyć jak Psyche przyjęła z pewną radością.

XVI – s. 207, Orual uświadamia sobie, że sama niemalże zmusiła Psyche do tego czynu, ani Lis ani Bardia nie poparli by jej … JEŻELI NIE JESTEŚ W STANIE PRZEKONAĆ PRZYJACIÓŁ ROZUMEM, MUSISZ ZADOWOLIĆ SIĘ OBECNYM STANEM RZECZY, BEZ ZBYTNICH EMOCJI. Lis mam pretensje do Orual, że tak dosłownie wzięła jego słowa i nie kończąc z nim rozmowy, bardziej się domyśliła co by sam zrobił … Lis bardzo racjonalnie wytłumaczył płacz Psyche, jako płacz, bo jakiś łotr ją skrzywił, bo istniał groźba, że go wyda … Zawsze można ,,do wszystkiego dorobić ideologie”. Bardia postrzegał Bestię jako wynik „bredni starych bab”, skłania się ku gusłom i wierzeniom, Lis wysuwa rzetelne, racjonalne przypuszczenia. PRZYJAŹŃ OZNACZA WOLNOŚĆ MYŚLI, CZYNÓW, WIARY. S. 210, postanawia od tej chwili kryć swa twarz zawsze za zasłoną, tak jak to czyniła w wyprawach na Szarą Górę.

XVII – XIX – Orual po śmierci Króla jest odpowiedzialna za całą krainę, która stoi w obliczu konfliktu z Farsem. Rediwal od razu zaczyna się przed nią płaszczyć i prawić jej fałszywe pochlebstwa. Nowa Królowa zaczyna manipulować … udziela schronienia Truniowi jako więźniowi, by wezwać Argana na pojedynek, który wygrywa, s. 255, zyskuje sobie przychylność zarówno gawiedzi jak i możnych oraz na zawsze normuje stosunki z Farsem. Oddaje rękę Rediwal Truniowi, który pierwotnie zapytał czy ona sama nie zostałaby jego żoną. Umiera stary kapłan i Arnom przejmuje władzę w świątyni Ungit. Orual odczuwa coraz bardziej ,,erotyczność” Bardii, wyciśnięty pocałunek na jej dłoni długo pali … S. 262, jestem Królową, Król nie żyje, pokonałam Argana, Orual – która jest niemym wyrzutem sumienia – też pokonam. Rozdźwięk między Królową – rośnie w siłę, a Orual – maleje. S. 266, Orual otacza się aura tajemniczości – dzięki Lisowi, Bardii i swej brzydocie. Lud spekulował czy pod kwefem kryje się nieziemska uroda czy porażająca szpetota. S. 272, zamurowała pałacowa studnię, z której dochodził płacz Psyche … Lis ze starości myli Orual z Psyche, często nazywa Królową Kretis, Charmides lubGlaukon[3]. Po jego śmierci Królowa popada w codzienna rutynę. Zaprowadza wzorowy porządek ekonomiczno-gospodarczy w Glome (poskromiła rzekę Szennit, zakłada hodowle byków i baranów). Pozostawia Bardii, Penuanowi i Arnomowi władze w Glome. Królowa zabrała Ilerdię i Alit udała się w podróż po okolicznych krainach.

XX          – Podroż Królowej. Rozpoczęła się od miłej, 10-cio dniowej wizyty w Farsie. Uzgodniono, że po śmierci Królowej 2-gi syn Truni i Rediwal – Daaran obejmie rządy w Glome. Z przyjemnością zauważyła, że Rediwal po porodach i obowiązkach matki i żony wcale nie jest już taka nieziemsko piękna i nadal jest po prostu głupia. Potem odwiedza Essur, z którego udaje się do gorącego źródła oddalonego o 15 mil. Królowa obiecał sobie, że po powrocie ona i jej bliscy przejdą na zasłużona emeryturę. S. 280, koło źródła była świątynia Istra – jej kapłan opowiedział Królowej przekręconą nieco historię o niej samej, o Psyche i miłości do Boga-Bestii. Historia miała pozmieniane fakty – to najbardziej zabolało Orual. Zapytany kapłan o to skąd zna opowieść w takiej wersji, odpowiedział, że jest ona święta i sam ten fakt wystarczy, by była wiarygodna. W Essur świątynia nosi nazwę Talapal, a jej syn Ialim pokochał księżniczkę Istrę i zabrał do swojego pałacu. Aby uchronić ją przed gniewem i zazdrością swej matki nie pozwolił jej na siebie patrzeć. S. 283, Istra zaprosiła do swojego nowego domu siostry, które w obliczu niewyobrażalnego bogactwa, przepychu i boskości z czystej zazdrości namówiły najmłodsza siostrę do zdrady męża. Z powodu tak błahego, płytkiego, nikczemnego i kłamliwego potraktowania jej historii, Królowa postanowiła wszystko opisać, by świat dowiedział się prawdy. Chce opublikować swoją – prawdziwą wersję wydarzeń. Według mitu z Talapal, Istra zimą błąka się po świecie i w trudzie i znoju wykonuje powierzone jej matkę Ukochanego rozkazy (która to szczerze jej nienawidzi), a jej syn jest zbyt słaby, aby stawić czoło matce i walczyć o swoją kobietę. Bogini z Essur ma jednak ludzką twarz, po wykonaniu wszystkich zadań zawsze na wiosnę pozwala Istrze wrócić do Ukochanego. S. 288, Bogowie są okrutni i szkodliwi dla ludzi, gdyż ani nie mówią otwarcie czego od nas oczekują, ani nie pomagają im, gdy ci zbłądzą lub proszą o pomoc. Nękają tylko w snach, niejasno podpowiadając …

Część II

I              – s. 294 Królowa spisuje swoje wspomnienia – jest to pewnego rodzaju oczyszczenie, lekarstwo na niezabliźnione rany, przelanie tego co gniecie i boli na papier ma wydźwięk katharsis (tak samo jest we współczesnej psychologii). S. 296, przybywa Tarin, jako posłaniec Króla Wschodu i wspomina Rediwal – samotną, młodą dziewczynę nad której smutnym losem się pochylił i został tak srodze ukarany przez Troma (wykastrowanie). Dla Królowej, taki sposób postrzegania Rediwal jest dużym zaskoczeniem – zawsze widziała w siostrze nic nie wartą dziewkę, która ma pstro w głowie. Właśnie z tej samotności Rediwal robiła różne głupstwa … Orual była tak skupiona na swojej brzydocie, iż była głucha na niemy skowyt Rediwal, dodatkowo negatywną opinię podkreślała zazdrość o urodę młodszej siostry. Orual oddała swą dusze Lisowi, a następnie Psyche … dla Rediwal w swym świecie nie zrobiła miejsca – po co przecież była głupia i ładna – poradzi sobie … REDIWAL MIAŁA CHOCIAŻ ZŁOTE LOKI. TO JA BYŁAM GODNĄ WSPÓŁCZUCIA I PONIEWIERANĄ CÓRKĄ … (porównaj Parszywka. Orual skupiła się sama na sobie, na tym, że jest najstarsza, a więc za wszystko odpowiedzialna, że brzydka znaczy gorsza … taką postawę najstarszej córki ugruntował okrutny ojciec – Król). S. 299, odszedł Bardia – Królowa idzie do wdowy z kondolencjami. Jakim jest dla niej zaskoczeniem, że Ansit zamiast podzielić się Orual swoim bólem, co pierwotnie czyni, przede wszystkim jednak podkreśla jakim wiernym sługa był jej zmarły mąż i tak naprawdę nie miała go, bo zawsze i wszędzie i o każdej porze służył swojej Królowej, która to skrupulatnie wykorzystywała. Orual wiedział o tym, sądziła tylko, że nikt tego nie zauważy … Wdowa wymawia również Królowej, że tak jak zawładnęła jej mężem tak sam los czeka jej dzieci … Królowa jest zbulwersowana brakiem wdzięczności za to, że chce pomóc, wyedukować, wyszkolić i pokazać kawałek świata dzieciom Bardii, tak po prostu z dobroci serca … a może to jest podświadoma chęć zadośćuczynienia za to że zabrała im ojca? Bardia był zbyt dobrze wychowany, aby kiedykolwiek odmówić Królowej lub ,,przysypiać w pałacu”. Kopalina to nie jedyne miejsce w Glome gdzie można zatyrać się na śmierć. Ansit oskarża Królową o jego śmierć – również z zazdrości, że zmarły tyle czasu poświęcał jej zamiast rodzinie. Z jednej strony Ansit wiedziała, że mąż robi to, co lubi, ale była o niego zazdrosna tak samo jak o syna Ilerdię. S. 306, Królowa zaczyna zachowywać się jak prostaczka … skoro matka nie chce dla swojego syna wszystkiego co najlepsze, tego co czekałoby go przy Królowej, to niech go sama chowa na prostaka … ALE BĘDZIE NIKIM. NIECH PODZIĘKUJE SWOJEJ MATCE. NIE POWIE JUŻ, ŻE POŻERAM JEJ MĘSKIE STADKO … (takie podejście cechuje krótkowzrocznych, egoistycznych ludzi … to co ja chcę to jest najlepsze, ma tak być i basta, bo to jestem ta mądra. Jeśli ja daję to trzeba brać i dziękować, a nie pyszczyć … nie każdy chce i oczekuje tego samego … przy odrobinie dobrej woli i spokojnych rozmowach można było by dojść do wspólnego konsensusu, ale do tanga trzeba dwojga … gdyby naprawdę chciała pomóc, to Królowa – w swej mądrości – znalazła by sposób, aby wszyscy byli zadowoleni … nie znalazła bo: nie zdawał sobie z tego sprawy, bo była TYLKO CZŁOWIEKIEM, nie zdawała sobie z tego sprawy, bo NIE CHCIAŁA ZDAWAĆ, zaślepiła ją przesadna duma.

II             – s. 317-319, Królowa to ludzka Ungit … cierpienie zdaje się nie mieć końca, ludzka zdolności pokonywania go nie zna granic … S. 320 – po raz pierwszy Królowa wyszła do ludu bez welonu … próbuje popełnić samobójstwo w nurcie rzeki i znowu słyszy głos Boga …

III            – s. 323, dusza wlecze się na tym padole ze strachu przed tym co niewidzialne … Sokrates powiedział, że prawdziwa mądrość to umiejętność przyjęcia śmierci i zaprawienia się w niej. Przez mądrość można zrozumieć śmierć w naszych namiętnościach, pragnieniach i różnych osądach … Królowa miała duszę równie ohydna, co krwawa Ungit – chciwa i nienasycona krwi! Gdyby udało jej się zająć prawdziwą filozofią, mogłaby przerobić brzydotę w piękno. S. 330 – Orual idzie na sąd boski, będzie wysłuchana … przedstawia swoje żale i pretensje, jest zazdrosna, że Psyche doświadczyła szczęścia z Bogiem-Mężczyną, Bogiem-Mężem i to nowe życie i rodzaj szczęścia śmiała sama zdobyć bez udziału i pozwolenia jej – wszystko wiedzącej Orual!

IV           – s. 337, katharsis – wielokrotne czytanie tego samego tekstu … JAK MOGĄ BOGOWIE ZOBACZYĆ SIĘ Z NAMI TWARZA W TWARZ, DOPÓKI MAMY TWARZE … Oceniające ja duchy ojca i Lisa (Minos, Radamantys, Persefona[4]) stwierdziły; pierwszy – dać jej porządną nauczkę, drugi uważa, że to on jest winny ,,szaleństwu” Orual … bo to on ją wyedukował … Ungit – to obraz demona, który tkwi w każdym z nas!

Podobieństwa Orual i Istry:

• chęć popełnienia samobójstwa w rzece,
• sny, że jest mrówką układa ziarnka różnych zbóż w osobne korce – niezwykle żmudna praca, Psyche skuta łańcuchami,
• sen o ,,boskich – złotych baranach” Psyche je zbiera prze co odwróciła ich gniew i atak na Orual,
• Orual idzie pustynią z książką pełna jadu, Psyche z miską pełna wody …

Los Orual i Psyche się splótł, kroczyły tą samą droga, przy czym Psyche wychodziła ze wszystkich ,,przygód” obronną ręką, a gorycz porażki spadał zawsze na Orual … S. 349, Królowa uświadamia sobie, że nigdy nie chciała szczęścia Psyche, każda myśl o niej była samolubna – chciała jej dobra, ale tylko w konkretny sposób taki jakim ona – Orual je widziała. O odstępstwach nie mogło być mowy. ŻADNEJ ODPOWIEDZI – bogowie nie udzielają odpowiedzi, bo sami są jej istotą.

Mój komentarz – krytyczna opowieść o tym:

• jaką krzywdę może wyrządzić brak miłości, wiary i uczucia do dziecka, które dodatkowo jest obarczone szpetotą,
• w jaki sposób wpływa na innych ponadprzeciętne wyedukowanie połączone z inteligencją i błyskotliwością – szczególnie u kobiety – powoduje brak zrozumienia, a przede wszystkim zazdrość,
• jak ,,coś” tajemniczego, nie poznanego, ukrytego – zasłonięta zawsze twarz – budzi różne emocje: podziw, strach, erotyczne spekulacje,
• jaką drogą można poznać Boga – mistyczną z głęboka wiarą i nią kroczy Psyche, – intelektualną, rzeczywistą, namacalną, realną, którą podąża Orual.

To opowieść o ścieraniu się dobra i zła, o wnikliwej analizie ludzkiej – ułomnej (mimo, że nie chcemy tacy być) naturze, która w zależności od okoliczności jest dobra i szczera, a zarazem zadufana i zazdrosna.

Po jej lekturze nasuwa mi się powiedzenie ,,… żyj i postępuj, tak, abyś mógł sobie spojrzeć w twarz – dopóki ją mamy” … (….) Dziękuję.

Wybrane artykuły tematyczne w internecie:

1. http://www.kuznia.z.gniezno.pl/recenzje/335-dopoki-mamy-twarze-cs-lewis.html
2. http://www.literatura.gildia.pl/tworcy/clive_staples_lewis/dopoki-mamy-twarze/recenzja
3. http://kochajmy-ksiazki.blog.onet.pl/Dopoki-mamy-twarze,2,ID404756595,n
4. http://stacjakultura.pl/1,1,7574,Dopoki_mamy_twarze_recenzja_ksiazki,artykul.html

Przygotowała, opracowała Agnieszka Martynowska